چرا برای راه‌اندازی یک استارتاپ معدنی به سواد فناوری نیاز داریم؟

گاهی برخورداری از دانش صحیح چگونگی برخورد با فناوری و نحوه کاربرد آن در مواجهه با مسایل مختلف روز، اهمیتی فراتر از خود آن می‌یابد.

سواد فناورانه به عنوان یک ضرورت قرن بیست و یکم برای کلیه نوآورانی که می‌خواهند یک استارتاپ معدنی ایجاد کنند، در نظر گرفته می‌شود، زیرا که افراد بدون برخورداری از آن قادر به کاربرد ابزارهایی نظیر رایانه، دوربین عکاسی و فیلمبرداری، پمپ بنزین، عابربانک و… نیستند. بنابراین، آموزش سواد فناورانه بخشی از آموزش شهروندی محسوب شده و شهروندانی که از این سواد بی بهره باشند، در زندگی روزمره خود دچار مشکلات فراوانی می‌شوند و از رفاه و آسایشی که فناوری‌های نوین برای زندگی بشر به ارمغان آورده‌اند، محروم می‌مانند.

سواد فناورانه چیست؟

انجمن آموزش بین‌المللی فناوری (ITEA)، سواد فناورانه را به عنوان نوآوری بشر در عمل و نیز توانایی استفاده، مدیریت، ارزیابی و درک فناوری تعریف کرده است.

در واقع، سواد فناورانه نوع جدیدی از سواد است که ایجاد، انتشار و مصرف فناوری منجر به مطرح شدن آن شده است، و شامل روش‌هایی که افراد به وسیله آنها انواع فناوری‌ها را به راحتی مصرف می‌کنند، می‌شود. سواد فناورانه می‌تواند بر چگونگی جستجو در جهان موثر واقع شده و در زندگی فردی و اجتماعی و فرهنگ تأثیرگذار باشد و نیز منجر به ایجاد نگاهی خوش‌بینانه نسبت به آینده شود.

سواد فناورانه شامل سه بعد دانش، روش های تفکر و عمل و ظرفیت ها می شود. بر این اساس می توان گفت شخص باسواد فناورانه باید از دانش اساسی در فناوری برخوردار بوده، دارای ظرفیت های عملی اساسی مانند کار با رایانه و شناسایی و تعمیر ابزارهای فناورانه (به طور کلی باید قادر به ارائه رویکرد برای حل مسائل) باشد. و در نهایت قادر باشد به طور انتقادی در مسائل فناورانه تفکر و مطابق آن عمل کند.

فناوری‌ها علاوه بر مزایایی که دارند، می‌توانند مضراتی هم داشته باشند. به همین دلیل، انسان در استفاده از یک فناوری ممکن است سه نوع رفتار متفاوت از خود نشان دهد: فن هراسی افراطی، فن دوستی افراطی و استفاده محتاطانه و عالمانه. سواد فناورانه فن دوستی افراطی را تأیید نمی کند، بلکه نگاهی میانه به فناوری دارد و انسان را به استفاده عالمانه و محتاطانه از فناوری‌ها تشویق می‌کند. بر این اساس می توان سواد فناورانه را مجموعه‌ای از دانش، تجربه و مهارت دانست که به انسان در شناخت مزایا و خطرات یک فناوری و کاربرد عالمانه و محتاطانه از آن یاری می‌رساند.

ویژگی افراد برخوردار از سواد فناورانه

افرادی که سواد فناورانه دارند نسبت به پیدایش فناوری های جدید و به کارگیری آنها عالمانه برخورد کرده و در رفتارشان افراط و تفریط دیده نمی‌شود. در ادامه ویژگی‌های این افراد را با توجه به ابعاد سواد فناورانه بررسی می کنیم:

سواد فناورانه از بعد دانش

افراد با سواد فناورانه می‌دانند که فناوری شامل نظام است یعنی گروهی از اجزای مرتبط به هم که در مجموع برای رسیدن به هدف و اهداف خاصی طراحی شده‌اند. آنها مطلع‌اند که فناوری‌ها شامل حقایق و اطلاعات می‌شوند و همچنین توانایی ترکیب اطلاعات را با بینش‌های جدید دارند.

این افراد به خوبی تشخیص می‌دهند که فناوری در زندگی روزمره سرایت کرده و خطرات و منافع آن را نیز می‌دانند. اشخاص با سواد فناورانه با مفاهیم اصلی و دامنه فناوری آشنا بوده و می‌دانند که فناوری منعکس کننده ارزش‌ها و فرهنگ جامعه است و در نتیجه فعالیت‌ها و نوآوری‌های انسانی ایجاد می‌شود.

سواد فناورانه از بعد روش‌های تفکر و عمل کردن

افراد باسواد فناورانه حل کننده مشکلات هستند. آنها مسائل فناورانه را از دیدگاه‌های مختلف بررسی کرده و با زمینه‌های متنوع در ارتباطند، سوالات مناسب از خود و دیگران در رابطه با خطرات و منافع فناوری مطرح کرده و ارتباط متقابل بین فناوری و افراد، جامعه و محیط را درک می‌کنند.

این افراد ترکیب ویژگی‌های مختلف مهندسان، هنرمندان، طراحان، اشخاص ماهر، تکنسین‌ها، جامعه‌شناسان، و غیره را جذب کرده و طبق آن عمل می‌کنند. اهمیت تحولات اساسی فناوری را درک و تصدیق کرده و با بصیرت در تصمیم‌گیری جهت توسعه و استفاده از فناوری شرکت می‌کنند.

سواد فناورانه از بعد ظرفیت‌ها

افراد باسواد فناورانه از مفاهیم علوم، ریاضیات، مطالعات اجتماعی، هنر، زبان و دیگر زمینه‌ها به عنوان ابزاری برای درک و مدیریت نظام‌های فناورانه استفاده می‌کنند. قادرند راه‌حل‌های مناسب را شناسایی و نتایج حاصل از اجرای راه‌حل انتخاب شده را پیش‌بینی و ارزیابی کنند و قضاوت آگاهانه در مورد خطرات و منافع فناوری انجام دهند.

افراد باسواد فناورانه توانایی استفاده و مدیریت فرآیندها و نظام‌های فناورانه را به منظور بهبود کارایی و تناسب آن دارند. استفاده آنها از فناوری‌ها قوی، سیستم‌گرا و خلاق بوده و از رویکردی سازنده برای تفکر در حل مشکلات فناورانه برخوردارند.

راه‌های تقویت سواد فناورانه

توانا ساختن علمی و عملی شهروندان برای آگاهی یافتن از کارکردهای فناوری به منظور شرکت در فرآیند تصمیم‌گیری و بهره‌گیری از آن امری ضروری بوده که از طریق آموزش در سطوح مختلف امکانپذیر است. قابلیت‌های چندگانه حاصل از آموزش علوم و فناوری به فرد امکان می‌دهد که فرآیندهای علمی را در حل مسائل، تصمیم‌گیری و درک بیشتر محیط طبیعی و اجتماعی به کار بندد. همچنین قابلیت فوق بر سرعت و کیفیت رشد علمی و اقتصادی کشورها تاثیر بنیادین دارد. به عبارت دیگر این قابلیت‌ها، زندگی فرد را به عنوان شهروند چنان تحت تاثیر قرار می‌دهد که تعاملات اجتماعی، فرهنگی و … او را با جامعه به صورت معقول در خواهد آورد.

تقویت سواد فناورانه می‌تواند از طریق آموزش عمومی در سطوح مختلف سنی صورت گیرد. یکی از اهداف مهم آموزش عمومی در هر کشور، آماده کردن دانش‌آموزان است به گونه‌ای که بتوانند زمینه توسعه کشور خود را فراهم آورند. به عبارت دیگر، هدف پرورش شهروندانی کنجکاو، پژوهشگر، جست‌وجوگر و دارای سواد فناورانه است. چنین افرادی در حل مسائل روزانه خود، آنجا که به نحوی با علوم و فناوری مربوط می‌شود، توانا هستند.

افزایش فعالیت ذهنی افراد و درگیر شدن بیشتر جامعه از طریق توسعه فناوری‌های کاربردی نظیر فناوری‌های وابسته به اینترنت راه دیگر پیش روست که منجر به ارتقای سواد فناورانه می‌شود. از آنجا که بر تلاش ذهنی خود تسلط داریم، می‌توانیم میزان یادگیری خود را نیز کنترل کنیم. هرچه تلاش ذهنی بیشتری به کار گرفته شود، درک مطلب، یادگیری و در نهایت، حافظه نیز در سطح بالاتری قرار خواهند گرفت.

ارتقای جایگاه سواد فناورانه و تبیین اهمیت فراگیری آن در نزد جامعه نیز کمک شایانی به این امر خواهد کرد. تبلیغات تلویزیونی، دعوت از مردم به استفاده از فناوری‌های نوین پربازده در کشور و حتی تشویق آنان به طرق مختلف از قبیل در نظر گرفتن جوایزی برای کاربرد فناوری‌هایی نظیر کارت‌های هوشمند می‌تواند در این رابطه بسیار تاثیرگذار باشد.

گسترش آموزش اینترنت و زبان انگلیسی در سطح عموم افراد به علت گستردگی کاربرد آنها در جهان امروز می تواند زیر بنای توسعه سواد فناورانه در حوزه های وابسته به فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد.

سرعت تغییر و نوآوری اطلاعات در جهان امروز به زمانی کمتر از ثانیه رسیده، افزود: آشنایی با اینترنت و جستجوی اطلاعات کمک بسیار موثری در ارتباط گیری با پدیده های روز و ارتقای دانسته های فردی خواهد بود.

سواد فناورانه و ارزش‌های ایرانی اسلامی

توسعه سواد فناورانه در جامعه ایرانی و درک صحیح افراد از کارکردهای مثبت و منفی آن موضوعی بسیار جدی است و لازم است که این توسعه با توجه به ارزش‌های ایرانی اسلامی و تا حد امکان از طریق بومی‌سازی صورت گیرد.

تاریخچه پرقدمت ایران و تاثیرات انسان‌ساز اسلام ناب محمدی (ص) بر فرهنگ کهن آن، منجر به پیدایش ارزش‌هایی والا مرتبه در جامعه شده‌است، که همواره تحت تاثیر تهاجم فرهنگی غرب و فناوری‌های مهاجم مورد تهدید جدی قرار دارد. لذا بومی‌سازی فناوری و ارتقای سواد فناورانه در این حوزه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار خواهدبود.

یکی از برتری‌های کشورمان در این زمینه آن است که کودکان از سنین پایین و پیش از ورود به عرصه‌های اجتماعی با طیف وسیعی از ارزش‌ها و هنجارهای جامعه در نهاد خانواده آشنایی پیدا می‌کنند. بخش دیگری از این آشنایی با شاخص‌ها و هنجارهای جامعه ایرانی اسلامی در مدرسه، دانشگاه و سایر محیط‌های اجتماعی تبیین می‌گردد. لذا هر فرد جامعه ایرانی با هنجارها و ناهنجارهای موجود آشنایی داشته و در صورت انجام عملی از ارزش یا ضد ارزش بودن آن مطلع است. این امر در مورد سواد فناورانه وی و نحوه استفاده از فناوری نیز صدق می کند.

برای مثال ارزش بالای عنصر خانواده در جامعه ایرانی از دیرباز تاکنون و توصیه‌های دین مبین اسلام به حفظ این کانون پر برکت همواره یکی از نقاط قوت فرهنگ اصیل کشورمان بوده است. دید و بازدید اقوام و صله‌رحم اصلی مهم در توسعه روابط اجتماعی و استحکام آن به شمار می‌رود. به کارگیری نادرست و لجام گسیخته فناوری‌هایی نظیر موبایل و نیز ارتباطات از طریق فضای مجازی تا حدی به این ارزش والای ایرانی اسلامی لطمه وارد کرده که اگر در حوزه مذکور تقویت سواد فناورانه و آموزش‌های صحیح صورت نپذیرد، آینده‌ای تاسف بار به دنبال خواهد داشت.

با توجه به مطالب مطرح شده، اهمیت توجه بیشتر به آموزش سواد فناورانه در کشور و لزوم افزایش مباحث مربوط به جنبه‌های مختلف آن در كتاب‌هاي درسي دوره‌ها و پايه‌هاي مختلف تحصيلي امری غیرقابل انکار است. از طرفی توسعه آموزش‌های همگانی از طریق برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی عمومی کمک شایانی به تحقق این هدف در بین آحاد افراد جامعه خواهد کرد. کسب سواد فناورانه از جمله لوازم زیست در جهان کنونی است، لذا به روز بودن و نوآوری در متون آموزشی مربوط به آن منجر به افزایش‌کارایی و اثربخشی بیشتر خواهد شد.

توصیه می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید.

منبع